ابر خشت

ابر خشت

«نادر خلیلی» شیوه ای جدید را برای ساختن خانه های مقاوم در برابر زلزله ابداع کرده است، شیوه ای که با وجود آن که او مجاناً نحوه پیاده کردن آن را آموزش می دهد و می تواند باعث نجات زندگی های بسیاری شود با مقاومت های بسیاری روبه رو بوده است.این مهندس ایرانی در این شیوه که آن را «ابرخشت» نامیده است از وسایلی به سادگی کیسه های شن و سیم خاردار استفاده می کند، ضد زلزله بودن این شیوه به وسیله مقامات سختگیر ناظر بر امور ساختمانی بر روی گسل واقع در کالیفرنیا تایید شده است.

مهندس خلیلی امیدوار است که این تکنیک را در کشورهایی مانند زادگاهش ایران که زلزله خیز است به مرحله اجرا بگذارد. اما یک دهه تلاش او برای اجرای این شیوه در مقیاسی گسترده با موفقیت چندانی روبه رو نبوده است.به گفته او مشکل به مقاومت بوروکرات ها مربوط می شود که ایده یک ساختمان ضد زلزله را که از فولاد و بتون ساخته نشده باشد، نمی پذیرند. خلیلی می گوید: «آنها تنها چیزهایی را می پذیرند که از غرب تقلید شده باشد.»

ابرخشت، از شیوه باستانی ساختن خانه از خاک استفاده می کند، اما اصلاحاتی در آن به عمل می آورد. در این روش خاکی که از محل ساختمان سازی به دست می آید با کمی آب و سیمان مخلوط می شود و به درون کیسه  های لوله ای شکل فشرده می شود و با چیدن این کیسه ها روی هم دیوار بالا برده می شود. در بین لایه های این کیسه ها سیم خاردار قرار می گیرد تا کیسه ها را به هم متصل کند و تقویت دیوار را باعث شود.در ساده ترین شکل این روش، کیسه ها در دایره ای با قطر چهارمتر قرار می گیرند و سپس به سمت راس قطر ردیف ها کاهش می یابد. حاصل کار یک گنبد روی پای خود است که شکل سنتی ساختمان در خاورمیانه و ناحیه مدیترانه است. با این روش می توان ساختمان های یک اتاقه یا خانه های پیچیده تر چند اتاقه ساخت.

خلیلی یادآور می شود که شکل گنبد آن قدر پایداری ذاتی دارد که تقریباً در همه دنیا شکل ساختارهای جا دهنده راکتورهای هسته ای، گنبدی است. کارشناسان سازمان ملل از جمله افرادی هستند که تحت تاثیر این تکنیک قرار گرفته اند. «نسرین عظیمی»، رئیس موسسه آموزش و پژوهش سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۹ در مصاحبه ای با رویتر گرفته بود: «این شیوه از آن چیزهای ساده ای است که پذیرش آن کند است. چرا که سود زیادی برای پیمانکاران به بار نمی آورد، باید در جهت آگاه کردن تعداد هر چه بیشتر مردم از این نوع شیوه ساختمان سازی تلاش کرد. اخیراً هم «عمر باخت» رئیس «بخش پاسخ های فوری» در برنامه توسعه سازمان ملل، تکنیک «ابرخشت» را «گنجینه ای شگفت آور... اما پنهان» نامید.

خلیلی به دنبال زلزله اخیر در بم بیش از پیش مصمم شده است که دولت ها و مقامات، سازمان های امدادی را کنار بگذارد و مستقیماً عقایدشان را برای مردمی که در معرض خطر هستند مطرح کند.خلیلی که از ۲۵ سال پیش در آمریکا زندگی می کند، شیوه ابرخشت را در موسسه غیرانتفاعی اش با نام «کال ارث» ((WWW.Calearth.org در هسپریای کالیفرنیا در بیابان «موجاوه» در ۸۰ کیلومتری شرق لس آنجلس ابداع کرده است.او می گوید: «هدف من به کارگیری آموزش از راه دور از طریق اینترنت است. اگر یک مرکز منطقه ای در جایی در ایران به وجود آید. ما می توانیم مستقیماً از موسسه «کال ارث» کلاس های آموزشی این شیوه را برای آن ها پخش کنیم.»

به نظر او: «می توان بورکراسی را کنار گذاشت و مستقیماً با مردم ارتباط برقرار کرد... ما می توانیم این آموزش ها را به بخشی از امدادگران خارجی که قرار است به بم اعزام شوند هم ارائه دهیم.» خلیلی می گوید: «ایران دارای حدود ۳۰ هزار روستا و شهرک ساخته شده از خشت های گلی ماند بم است که در معض خطر مشابهی هستند.»او معتقد است که ساختن خانه های مقاوم در برابر زلزله از بتون و فولاد در این مقیاس گسترده عملی نیست و تنها راه این است که «فناوری نوین را با شیوه های سنتی خانه سازی ترکیب کنیم تا بناهایی بهتر و محکم تر ساخته شود.»

خلیلی این ایده را برای ساخت سازه های مسکونی ماه و مریخ  پیشنهاد داد که در کانون توجه پژوهشگران ناسا قرار گرفته است. در حالی که ده ها دانشمند و پژوهشگر ایرانی در پیشرفته ترین مراکز تحقیقاتی آمریکا در سطوح مختلف مدیریتی و اجرایی طرح های اکتشافی فضایی مشارکتی جدی دارند، این معمار با سابقه ایرانی از بیست سال پیش در زمینه طراحی و احداث واحدهای مسکونی در کره ماه و مریخ فعالیت دارد. طرح های پیشنهادی وی که نمونه هایی از آن در مناطق بیابانی آمریکا نیز ساخته شده، مورد توجه جدی مسئولان ناسا قرار گرفته و بارها در نشست ها و کنفرانس های تخصصی این سازمان ارائه شده است. این پژوهشگر ایرانی به همراه محققان چند مرکز فضایی از جمله موسسه مطالعات فضایی پرینستون در گروه پروژه پردازش قابلیت های ماه عضویت دارد. نادر خلیلی، معمار ایرانی مقیم کالیفرنیا و پایه گذار تکنیک خاک و آتش در تبیین شرایط خاص ماه و مریخ و ویژگی های معماری در این محیط ها گفت: مهمترین تفاوت ماه و مریخ با نواحی کویری زمین این  است که در آنجا نه تنها آب که حتی آتش نیز وجود ندارد. طرح پیشنهادی من برای ساختمان سازی در کرات دیگر که از معماری سنتی مناطق کویری ایران الهام گرفته شده از الگوهای ابرخشت (super Adobe) و سازه های خشتی (Geltaftan) پیروی می کند که برای احداث ساختمانهای مستحکم در مناطق کویری زمین پیشنهاد کرده ام.

 

وی خاطر نشان کرد: روش «گل تافتن» روشی است که در آن خانه های خشتی و گلی طاق و گنبد دار که میلیون ها نمونه از آن در ایران وجود دارند از داخل به وسیله آتش گداخته می شوند. ما از چند سال پیش از این روش ابداعی در موسسه خود (موسسه هنر و معماری خاک کالیفرنیا) استفاده می کنیم که خانه های ساخته شده به این روش به «خانه های سرامیکی» مشهورند. خلیلی درباره منبع تامین آتش مورد نیاز برای ساخت این سازه ها در ماه و مریخ گفت: برای تامین حرارت مورد نیاز می توان نور خورشید را از طریق ذره بین هایی در محل های مورد نظر متمرکز کرد. از آنجا که خاک آن مناطق ماهیت شیشه ای دارد، دیواره گنبدهای ساخته شده بسیار زودتر از زمین ذوب می شوند. وی افزود: روش دیگر که حتی نیازی به ساخت خشت های گلی ندارد، استفاده از ابرخشت است. در این سیستم که حاصل ۲۳ سال تحقیق و تجربه برای ابداع ساده ترین و سریع ترین و ارزان ترین روش احداث بناست به جای خشت های گلی از کیسه هایی که حدود ۳۰ متر طول و ۴۰ سانتی متر عرض دارند، استفاده می شود.

خلیلی خاطر نشان کرد: این کیسه ها که داخل آنها با خاک پر می شود به صورت لایه لایه بر روی یکدیگر قرار می گیرند و به وسیله ردیف هایی از سیم خاردار که به صورت کمربندی هایی آنها را در بر می گیرد به یکدیگر متصل می شوند. به این ترتیب، گنبدی تخم مرغی ساخته می شود که بیش از ۹۰ درصد آن از مصالح محلی است.

پایه گذار سیستم معماری ابرخشت تصریح کرد: با توجه به سنگینی و مشکلات انتقال سیم  های خاردار به فضا می توان در ساخت و تثبیت این سازه های گنبدی از کیسه های چسبان ویژه استفاده کرد.با توجه به این که در ماه و مریخ با پدیده هایی نظیر زلزله یا توفان شدید مواجه نیستیم این سازه ها از استحکام و پایداری بسیار خوبی برخوردارند البته این ساختما ن های تخم مرغی به دلیل ساختار و شکل خاصشان، سازه هایی اصولا مقاومند که می توانند به عنوان بناهای پایدار درمقابل زلزله به کار روند.

خلیلی در پایان با اشاره به استقبال دانشمندان ناسا از این طرح ها خاطر نشان کرد: مزیت دیگر این طرح ها که از معماری مناطق کویری ایران اقتباس شده، توجه به عنصر سایه می باشد که با توجه به آفتاب داغ مریخ از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. مهمترین ویژگی این طرح استفاده از حداقل مصالح در آنهاست که به دلیل هزینه های بسیار سنگین انتقال هر کیلوگرم بار به فضا مولفه ای بسیار تعیین کننده است.